In ons dagelijks leven worden we vaak geconfronteerd met situaties die ons zowel fysiek als emotioneel beïnvloeden. Soms voelen we ons veilig en ontspannen,
andere keren lijkt het alsof we vast komen te zitten in een reactie van angst of stress.
De Polyvagaal Theorie biedt ons waardevolle inzichten in hoe ons zenuwstelsel reageert op veiligheid en gevaar, en hoe deze reacties ons lichaam, onze geest en zelfs onze relaties beïnvloeden.
Wat is Veiligheid volgens de Polyvagaal Theorie?
De Polyvagaal Theorie, ontwikkeld door Stephen Porges, leert ons dat ons zenuwstelsel continu ‘scant’ of we ons veilig voelen in onze omgeving. De basisvragen daarbij zijn: Waar ben ik nu? Is het veilig voor mij of niet? Wat heb ik nodig om me veilig te voelen?
Wanneer we ons veilig voelen, merken we dit in ons lichaam: we ademen rustig en diep, we hebben een open en ontspannen houding en we kunnen volledig aanwezig zijn in het moment. In deze staat van zijn kunnen we vrij communiceren en verbinding aangaan met een ander. Deze veiligheid vormt dan ook de basis voor intieme relaties, therapie en zelfs seksualiteit. Het is pas wanneer we ons veilig voelen, dat we écht kunnen verbinden - eerst met onszelf en daarna met anderen.
Wanneer we ons echter onveilig voelen, verandert ons gedrag. We gaan vechten (fight), vluchten (flight) of bevriezen (freeze). Dit is een copingmechanisme, een manier van overleven, maar wel een die voorkomt dat we ons authentiek kunnen uiten. Het onveilige gevoel komt vaak naar boven wanneer we niet volledig in contact zijn met onze gevoelens of wanneer oude trauma’s opgerakeld worden. Het is pas wanneer we dit onveilige gevoel (h)erkennen en ermee omgaan, dat healing mogelijk wordt.
Wat gebeurt er wanneer we ons niet veilig voelen?
Stel: ik ben veilig in gesprek met jou en jij geeft een opmerking die me triggert waardoor ik me niet langer veilig voel. Op dat moment neemt mijn reptielenbrein het over, rationeel redeneren is niet langer mogelijk en emoties hebben de overhand.
Eerst kom ik in de fase van mobilisatie: ik ga vechten (vb. iets fel terugzeggen) of vluchten (uitzoomen, negeren, van onderwerp veranderen). Bij beiden ben ik nog in beweging.
Wanneer het onveilige gevoel aanhoudt, kom ik in de fase van immobilisatie: ik ga in freeze of collapse. Ik kan op dat moment niets zeggen, denken of doen. Ik neem nog slechts 30% van mijn omgeving op en voel me daardoor afgesloten van de wereld om me heen.
Hoe kunnen we veiligheid herstellen?
De sleutel tot heling is om ons zenuwstelsel weer in balans te brengen. Dit vereist zelfbewustzijn en het vermogen om te reguleren. Als je bijvoorbeeld een sociale event binnenstapt waarin je je ongemakkelijk voelt, zoals een receptie met onbekenden, merk je misschien dat je je onveilig voelt. Je lichaam reageert automatisch: je trekt je terug, voelt je niet op je gemak, misschien gaat je ademhaling sneller. Dit is een typische reactie van mobilisatie: je lichaam probeert zich te beschermen door in vecht/flight modus te gaan. Maar als je je bewust bent van je reactie, kun je stap voor stap je zenuwstelsel weer naar veiligheid brengen. Dit kan door rustig adem te halen, een moment van stilte te nemen of de ruimte te scannen totdat je je weer in controle voelt. Dat zijn voorbeelden van veilige mobilisatie.
In de volgende blog ga ik hier verder op in.
Met liefs en tot snel!
Inge 🌸
Comentarios